Krizin Gemi İnşa Mühendislerine Etkisi

2007 yılından beri süregelen kriz sürecinde, acaba kaç gemi mühendisi işini kaybetti?

Bu soruya kesin bir cevap verebilmek için, gemi mühendislerinin istihdam durumlarını sürekli olarak takip altında tutan bir sistem olması gerekiyor. Bu süreçte yaptığım araştırmada böyle bir sistemin varlığına ulaşamadım.

Gemi Mühendisleri Odası (GMO)’nun 42. Dönem Faaliyet Raporu’nda, GMO üyesi gemi mühendislerinin sayısı (Ocak 2012 itibariyle) 2864 olarak belirtiliyor ama bunların yüzde kaçının aktif şekilde tersanelerde çalışmakta olduğuna dair bir rakama/orana rastlamadım.

Umarız, en kısa zamanda gemi mühendislerinin istihdam durumunu takip etmeye yönelik etkin bir sistem oluşturulur ve bundan sonraki faaliyet raporlarında mesleki işsizlik veya istihdam oranlarının yazılması da bir gelenek halini alır.

Vurguladığımız söz konusu veri sıkıntısından dolayı, küresel krizin gemi mühendisleri üzerindeki etkisini kesin rakamlarla ortaya koymak pek mümkün gözükmüyor aslında. Ama yine de, gemi mühendislerinin durumunu, işçilerin durumuna paralel düşünmemizin çok yanlış olmayacağını düşünüyorum. Çünkü zaten çoğu taşeron firmalarda birlikte çalışıyorlar.

Türkiye Gemi İnşa Sanayicileri Birliği Derneği (GİSBİR)’nin rakamlara göre; tekne imal firmalarının istihdamıyla birlikte gemi inşa sektöründe çalışanların sayısı 2007 yılında 33480 iken, kriz dolayısıyla % 44,3 azalarak 2011 yılında 19500’e gerilemiş.

Aslında GİSBİR'in 19.500 rakamı (tahmini) pek sağlıklı gözükmüyor. Çünkü, İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) Yönetim Kurulu Başkanı Metin Kalkavan'ın 2012'nin Mart ayı içerisinde yaptığı ve basına da yansıyan: “Kriz öncesi dönemde yılda neredeyse 600'e yakın projenin üretimini yapıyorduk. Şu anda 10-20 gemiye düştük. Tablo bu kadar açık. Türkiye'de gemi sanayinin en büyük üstünlüğü yetişmiş insan gücü idi. Şimdi bu şansımız da azalıyor. Yetişmiş işgücümüz 40 bin düzeyinde iken son iki yılda bu sayı 12 bine kadar düştü. İstihdamın nerdeyse üçte ikisini kaybettik. İstihdamın 3-4 binini sadece askeri projeleri üreten tersanelerde çalıştığı hesaba alınırsa istihdamdaki kaybımız çok daha yüksek olduğu daha iyi anlaşılır. Şu anda öyle bir noktaya geldik ki Tuzla tersanelerinde en büyük müşterimiz askeri projeleri özel sektöre açan Savunma Sanayi Müsteşarlığı oldu. SSM'ye gerçekten çok müteşekkiriz. Ayrıca bu tersanelerde en az 3-4 bin kişiye de istihdam yaratılmış olması da çok olumlu bir durum.” şeklindeki sözleri, tersanelerdeki mevcut istihdam rakamının GİSBİR'in rakamlarından çok daha az olabileceğini gösteriyor. Metin Bey’in bu ifadelerden, askeri projeler dışında tersanelerdeki istihdamın (12.000-4.000) 8.000 civarında olduğu sonucu çıkıyor. Zaten, TÜSİAD tarafından Ekim 2010’da hazırlanan “Türkiye Sanayisine Sektörel Bakış: Gemi İnşa Sanayi” başlıklı raporunda da, tersanelerde 2008 yılında 33.000 olan istihdamın 2010 yılında 8.000’e düştüğü belirtiliyordu.

Biz yine de, istihdam kaybını, DTO'nun 2/3'Sİ yerine, GİSBİR'in %44,3'ü olarak kabul edelim. Şu halde, işçilerle ilgili yaşanan % 44,3’lük istihdam kaybının, gemi mühendisleri için de geçerli olduğunu varsayabiliriz.

Yukarıda da belirttiğim gibi, mevcut durumda yıllar itibariyle tersane ve tekne imal tesislerinde çalışan gemi mühendislerinin sayısına dair kesin bir bilgiye bu süreçte rastlamak mümkün olmadı. Fakat biliyoruz ki, 10.08.2008 tarihli ve 26963 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tersane, Tekne İmal ve Çekek Yerleri Yönetmeliği’nin 20.6 (a) ve (b) maddelerine göre; tersanelerde ve tekne imal tesislerinde daimi ve taşeron olarak tüm çalışanların % 2’si mühendis, bunun da yarısı gemi mühendisi olmak zorunda. Bu koşuldan hareketle, 2011 yılında tersane ve tekne imal tesislerinde istihdam edilen 19500 kişinin en az % 2’si kadar, yani en az 390 gemi mühendisi tersane ve tekne imal tesislerinde istihdam edildiğini varsaymamız da mümkün.

Şu halde, 2007 yılında (% 44,3’lük istihdam kaybı öncesinde) ise tersane ve tekne imal tesislerinde istihdam edilen gemi mühendisi sayısının en az 700 civarında olduğunu, yani kriz nedeniyle yaklaşık 310 gemi mühendisinin işini kaybetmiş olabileceğini kişisel tahminim olarak ifade edebilirim. Tabii ki en başta belirttiğim gibi, bu sadece bir tahmin. Sayı çok daha fazla veya bir miktar az olabilir.

Sonuç olarak;

Türk gemi mühendislerinin küresel krizden etkilenmediğini savunmak imkânsız ama bunu somut olarak da ortaya koyabilmek gerekir. Fakat mevcut durumda, gemi mühendislerinin güncel istihdam durumunu sürekli takip eden bir sistem olmadığı için, istihdam kaybıyla ilgili somut ve detaylı bilgilere ulaşmak da mümkün olamıyor.

Bu nedenle, Gemi Mühendisleri Odası (GMO) tarafından, örneğin “Gemi Mühendisleri/Üye İstihdam Takip Sistemi” gibi bir sistem kurulması halinde, Türk gemi mühendislerinin küresel kriz karşısındaki durumunun somut verilere dayalı olarak doğru ve net bir şekilde değerlendirilebilmesi, tedbirler alınabilmesi ve kriz dolayısıyla işten çıkarılan gemi mühendislerinin yeni iş bulma sürecine meslek kuruluşu olarak daha kolay destek olunması açısından yararlı olacağı kanaatindeyim. Tabii ki bu tavsiyelerimiz, benzer sisteme ihtiyacı olan diğer meslek kuruluşları için de geçerli.

. . .

İçerik sadece atıfta bulunularak yayınlanabilir: Sivas İş Dünyası. Editöryal görüş, yazarın görüşüne aykırı olabilir.