Değerli okurlar, “Maliyet Azaltmak” denince aklınıza ne geliyor? Benim aklıma bazı sorular geliyor; - Neyin maliyeti? o Kalıp imalat maliyeti mi? o Kalıplanan parçanın imalat maliyeti mi? o Kalıplanmış parçaların post-proseslerinin (boya, krom kaplama, montaj vb.) maliyeti mi? o Yarı mamul parçaların…
Değerli okurlar, “Maliyet Azaltmak” denince aklınıza ne geliyor?
Benim aklıma bazı sorular geliyor;
- Neyin maliyeti?
o Kalıp imalat maliyeti mi?
o Kalıplanan parçanın imalat maliyeti mi?
o Kalıplanmış parçaların post-proseslerinin (boya, krom kaplama, montaj vb.) maliyeti mi?
o Yarı mamul parçaların bir noktadan diğer bir noktaya taşınması maliyeti mi?
o Yarı mamul parçaların nihai ürün haline getirilmesi maliyeti mi?
o Ürünün müşteriye hedef kalitede gitmesini garanti etmek amaçlı kurulan kalite kapılarının maliyeti mi?”
- Tek bir işleme – adıma odaklanarak noktasal maliyet azaltmak mı?
- Değer zincirinin (TCO – Total Cost of Ownership) toplam maliyetini azaltmak mı?
- Ne kadar azaltmak?
o Odaklanılan maliyet ne kadar olmalı ki (Should Cost) mevcut değerden azaltılacak fark hesaplanabilsin ve hedef alınsın.
- Madem azaltılabiliyor, niçin en başta olması gereken maliyette başlanmamış?
“Maliyet azaltmak” ile “maliyet iyileştirmek” birbirine karıştırılıyor olabilir mi? Benim “maliyet tasarlamak (Design to Cost)” anlayışımda doğru tasarlanmış bir maliyet, ürün ve proses tanımı değiştirilmeden azaltılabilecek bir pay bulundurmamalıdır.
Değer zincirinin her bir operasyonunun daha verimli yapılır kılınması ile maliyet iyileştirmeleri hayata geçirilebilir. Bir işi, birim zaman içinde daha verimli şekilde yapmak öğrenme eğrisinin maliyete olumlu yansımasıdır. İnsan becerisine bağlı oluşan ıskarta miktarının azaltılması veya işlemin tamamlanma süresinin kısaltılması gibi maliyet unsurlarının iyileştirilmesi toplam maliyetin de iyileştirilmesine hizmet eder.
Süreçlerde insan bağımlı operasyonların ve dolayısıyla insana bağlı verimsizliklerin azaltılmasına hizmet eden düşük maliyetli otomasyon sistemlerinin (LCA – Low Cost Automation) hayata geçirilmesi ile de maliyet iyileştirme fırsatları yakalanabilir.
Bölgesel, ulusal, uluslararası birçok parametre lojistik açıdan yeni fırsatlar doğurabilir.
Teknolojik gelişmelere dayanan maliyet iyileştirme fırsatları da oluşmaktadır. Proje devreye alınırken tanımlanan hammaddenin kendisi veya bir alternatifi zaman içinde daha ucuz üretilebilir / tedarik edilebilir hale gelebilir. Kalıpların bakım maliyetlerine etki eden ömürlü parçaların yeni geliştirilmiş, mevcut mekanik isterleri karşılayabilecek malzemelerle ikamesi kalıpların daha uzun ömürlü olmasını, daha düşük maliyetlerle üretim ve kalite sürdürülebilirliğini mümkün kılabilir.
Bu bahsettiklerim mevcut ürün tanımını ve üretim prosesini değiştirmeden, hammadde tedarikindeki, tüm üretim – kalite – lojistik proseslerinin icra ediliş şekillerindeki ve tüm üretim kalıp ve teçhizatlarının bakım maliyetlerindeki fırsatların sürekli takip edilip ortaya çıkartılarak değer zincirinin toplam maliyetinin düşürülmesini, tasarlanmış maliyetin iyileştirilmesini sağlayacaktır.
Bunun yanı sıra, plastik hammaddeler, enjeksiyon presleri, sıcak yolluk sistemleri, kalıp içi proses parametreleri ölçüm ve elleçleme teknolojileri, CAD/CAM/CAE yazılımları, kompozit malzemeler ve diğer enjeksiyona entegre edilebilir yenilikçi malzemeler gibi plastik sektörünün ana yön verici teknolojilerindeki sürekli ve hızlı yenilikçi gelişmeler ürün ve proses tasarımlarında yepyeni ufuklar açmaktadır. Takım tezgâhları, kesici takımlar, çelik ve diğer kalıp malzemeleri ve alternatif kalıp imalat teknolojilerindeki yenilikçi gelişmeler ile de bu yeni ürün ve proses tasarımlarının endüstriyelleştirilebilmesini sağlayan kalıpların tasarım ve imalatı mümkün olmaktadır.
Bu sayede, yeniden tasarlanmış ürün ve prosesler ile mevcut ürüne estetik ve fonksiyonel performansları itibariyle denk ürünler daha düşük maliyetlere üretilebilmektedir. Bu durum yeni yatırımlar gerektirdiğinden fayda/maliyet (B/C – Benefit/Cost) hesabı yapılarak seri üretimdeki projelerde hayata geçirip geçirmemeye karar verilir. Otomotiv plastik parçalarında seri üretimdeki projelere çoğunlukla ilk bir en çok iki yıl içinde adapte edilebilirlerken, iki yılın üzerindeki projelerde B/C hesabı planlı üretim adetlerine ve tedarikçilerle yapılan uzun dönemli anlaşmaların iptali maliyetine (Cancellation Cost) bağlı olarak çoğunlukla olumsuz çıkmaktadır. Bu yenilikçi gelişmeler maliyet azaltmak amacıyla gelecek projelerde kullanılabilirler.
Özetle, seri üretimi devam eden bir projede çeşitli proseslerin öğrenme eğrisine bağlı olarak ve mümkünse LCA uygulamaları ile insan kaynaklı verimsizliklerin önlenmesi sağlanarak maliyet iyileştirmek mümkündür. Ürün ve proses tasarımında değişiklikler ile de hesaplanan B/C hesabı kabul edilebilir oluyorsa yeni yatırımlarla teknik – teknolojik yenilikçi gelişmelerin devreye alınması sayesinde mevcut maliyet yeniden tasarlanarak maliyet azaltmak mümkün olabilmektedir.
Genel anlamda maliyet iyileştirmek tanımlı ürün ve proseslerde verimlilik yaratmak, maliyet azaltmak ise tüm bir değer zincirinin toplam maliyet tasarımını odağa alarak ürünü ve üretim prosesini, yani maliyeti yeniden tasarlamayı ifade etmek olarak değerlendirilebilir. Maliyet azaltmak ya da maliyet iyileştirmek ile aslında hiçbir alakası olmayan bir konu daha var.
Maliyet azaltmak diye isimlendirerek ürün zayıflatma (Decontenting) faaliyetleri yapılmaktadır. Bir ürünün standart işlev – donanım paketi içinde yer alan bir veya daha fazla özellik standart ürün tanımından çıkartılarak, seçime bağlı bir tercih seti haline getirilip müşteriye sunulmaktadır. Standart ürün üretim maliyetinden bu kalemler çıkartıldığı için ürünün maliyetinin azaltıldığı iddia edilmektedir. Burada müdahale öncesi ürün ile müdahale sonrası ürün aynı değildir. Yapılan faaliyet de maliyet azaltma faaliyeti değildir, ürün zayıflatma faaliyetidir.
Bu gibi uygulamalar genellikle tasarlanmamış maliyetlerdeki ürünlerin, iyi tasarlanmış maliyetlerdeki rakip ürünlere karşı pazarda kendine pay alma mücadelesinde şirketlerin seferberlik şeklinde ürün maliyetlerine hücum ettiği (Cost Crash), ancak rekabet edecek seviyelerde maliyet iyileştirmekte ve azaltmakta yetersiz kalınması ile ürün kapsamından bazen de ürün kalitesinden feragat etmeye başlanması durumudur.
Maliyet iyileştirmek için bir örnek;
Bir yarı mamul hazırlık bankosu olsun. Bankonun önünde ürün opsiyonuna göre operatörün kullanacağı farklı buton ve yapışkan bantların istiflendiği çok gözlü bir magazin olsun. Hazırlık için bankoya gelen yarı mamulden okunan barkod ile magazinin ilgili opsiyon için kullanılacak malzemelerinin bulunduğu gözlerinin kapaklarının açılması sağlansın. Böyle bir LCA uygulaması ile operatörün magazinden parça alma işinde doğru gözlerden parça almaya karar verme süresi itibariyle ve yanlış gözlerden malzeme almasının önlenmesi sayesinde hem işlem hızında hem de ıskarta miktarında azaltma sağlayarak ilgili işlemin maliyetinde iyileştirme sağlanacaktır.
Maliyet azaltmak için bir örnek;
Krom kaplanmak üzere PC-ABS hammaddeden plastik enjeksiyon prosesi ile üretilen bir plastik daha sonra desenli ve kendinden renkli siyah PP orijinal malzemeden yine plastik enjeksiyon prosesi ile mamul bir diğer parçaya ultrason kaynak ile montajlanarak oluşturulan bir estetik montaj parçası düşünelim (örneğin; binek araç orta konsoluna montajlanan, krom çerçeveli vites kolu kaplaması parçası);
Mevcut ürün ve proses tanımı için gerekli yatırımlar ve süreç analizi (Şekil 1);
- İki farklı hammaddeden iki farklı plastik parça için iki enjeksiyon kalıbı gereklidir.
o İki kalıp yatırımı yapılacaktır,
-İmalatı bitmiş kalıpta ekstra risk taşınması gereklidir, desen işlemi ya da ayna parlaklığına parlatma süreci bitmiş kalıbın aylarca geri gitmesine sebep olabilecek proses riskleri taşımaktadır,
-Sürece yeni tedarikçilerin aktör olarak girmesi gerekecektir, desen işlemi ya da ayna parlaklığında parlatma özel tedarikçiler gerektirir.
-İster desenli ister ayna parlaklığındaki kalıp olsun, olası bir kalıp hasarında estetik yüzeylere müdahale problemleri nihai ünün üretim duruşuna dahi sebep olabilir.
o İki enjeksiyon presi gerekecektir,
-Giriş kalite,
-İstifleme,
-Hammadde lojistik ayrı ayrı takip edilecektir.
o İki kontrol fikstürü yatırımı yapılacaktır,
- Krom kaplama prosesi gereklidir,
o Krom kaplama tesisi, yönetilecek ilave bir tedarikçi doğuracaktır,
o Kaplama proses askıları gerekecektir,
o Giriş kalite olacaktır,
o Parçaların krom kaplama öncesi temizliği gerekecektir,
o Krom kaplama prosesi yapılacaktır,
o Krom kaplama tesisinde “n” adet operatör/vardiya gerekecektir,
o Krom kaplama prosesinin ayrıca ıskartası olacaktır,
o Krom kaplama sonrası kalite kontrolleri gerekecektir,
o Kaplı parçaların montaj tesisine taşınması kasaları yatırımı gerekecektir,
o Lojistik işlemleri doğacaktır,
o Askıların temizlik, bakım ve gerektiğinde tamiri olacaktır,
o Krom kaplama tesisinin kendi temizlik, bakım ve gerektiğinde tamiri olacaktır,
- Ultrason kaynak ile montaj işlemi yapılacaktır,
o Ultrason kaynak makinası yatırımı gerekecektir,
o Desenli parçaların krom kaplı parçalar ile kaynak tesisinde buluşturulmaları işi yönetilecektir,
o Vardiya başına bir montaj operatörü gerekecektir,
o Desenli parça ve krom kaplı parça için montaj giriş kalite ihtiyacı olacaktır,
o Krom kaplı parçalar ile desenli parçaların kaynak işlemi olacaktır,
o Kaynak sonrası kalite kontrolleri gerekecektir,
- Montajlı halde parça ölçümleri ve raporlamaları gerekecektir,
Yeni ürün tanımı ve proses için gerekli yatırımlar ve süreç şu şekilde değişmektedir (Şekil 2);
- Tedarikçi yönetimindeki değişimler,
o Bir kalıp imalatçı (iki de olabilir) + bir desen işlemi tedarikçisi + bir kalıp parlatma işlemi tedarikçisi + iki enjeksiyon tedarikçisi + bir krom kaplama tedarikçisi + bir krom askı tedarikçisi + bir kaynak makinası tedarikçisi = sekiz (ya da dokuz) tedarikçi yönetimi gerekirken,
o Bir enjeksiyon kalıp imalatçı + bir termoform kalıbı imalatçı + üzerine enjeksiyon yapılacak dekoratif folyo insert’ün termoform imalatçısı (ki muhtemelen enjeksiyon yapacak firma ile aynı olacaktır) + eğer termoform işlemini yapan firmadan ayrı ise bir de enjeksiyon tedarikçisi = dört (ya da üç) tedarikçi ile süreci yönetmek mümkün olacaktır.
- Proseslerdeki değişimler,
o Enjeksiyon proseslerine bağlı tüm parametre ve ürün kalite kontrol ihtiyaçları ile enjeksiyon ıskartası %50’den daha fazla azalacaktır. (Krom kaplanacak parça enjeksiyon ıskartaları desenli parçaya nazaran daha fazladır, artık ne krom kaplanacak ne de desenli parça da kalmamıştır),
o Krom kaplama prosesi yok olacaktır,
o Utrason kaynak prosesi yok olacaktır,
o Yeni bir termoform prosesi doğacaktır,
o Enjeksiyon presine IMD/IMF için folyo insert’ün yerleştirilmesi sistemi adaptasyonu gerekecektir.
o Ortadan kalkan her bir prosese bağlı olarak kendi ıskartası yanı sıra iç/dış lojistik ve kalite süreçlerinin yatırım ve operasyon maliyetleri de yok olacaktır.
o Normal enjeksiyon yöntemi yerine köpürtmeli enjeksiyon yöntemi kullanılarak;
- Lojistik süreçlerdeki değişimler,
o İki plastik hammaddenin temin ve stok yönetimi bir plastik hammaddeye düşecektir,
o Desenli ve krom kaplanacak iki tip parça üretildikleri fabrikaların içinde ve fabrikalar arasında lojistik gerektirirken artık böyle bir ihtiyaç kalmayacaktır,
o Süreçte sadece enjeksiyon tedarikçisine termoform sonrası dekoratif folyonun ulaştırılması (tedarikçi ayrı ise dış lojistik, aynı tedarikçi hem termoform hem enjeksiyon yapacaksa iç lojistik) ve enjeksiyon sonrası bitmiş ürünün sevkiyatı için dış lojistik ihtiyacı kalacaktır,
- Yatırımlardaki değişimler,
o Ultrason kaynak makinası yatırımı yok olacaktır,
o Krom askıları yatırımı yok olacaktır,
o Dekoratif folyon insert’ün üretimi için enjeksiyon kalıbından çok daha basit bir termoform kalıbı yapılacaktır,
o Desenli ve krom kaplanacak parçaların, krom öncesi / krom sonrası ve montaj sonrası bitmiş ürün kasa yatırımları sadece tek bir bitmiş ürün taşıma kasasına indirgenecektir,
o Üç adet kontrol fikstürü bir adede inecektir.
o Ortadan kalkan her bir prosese bağlı olarak operatör/vardiya ihtiyaçları da yok olacaktır.
Yeni bir ürün ve proses tasarımı ile nihai çıktısı denk ürünü daha az tedarikçi, daha az operasyon, daha az kalıp ve üretim ekipmanı ve dolayısıyla daha az ıskarta, daha az kalite süreci, daha az bakım ve tamir maliyeti, daha az insan kaynağı ve lojistik maliyeti ile daha düşük bir maliyette tasarlayarak, maliyet azaltılmış olunacaktır.
Bu örnekteki krom kaplı parçanın desenli bir plastiğe değil de boyalı bir plastiğe montajlanıyor olduğunu varsayalım, krom kaplama prosesinin ortadan kaldırılması gibi boya prosesinin de ortadan kaldırılması mümkün olacaktır. Buna benzer maliyet azaltma uygulamaları yıkıcı yenilikçi teknolojilerin (Disruptive Technology) hayata geçirilmesi örnekleridir.
Ben değer zinciri toplam maliyetini tasarlamak ve bunu yaparken maliyet azaltma fırsatlarını hayata geçirilebilmek için doğru yöntemin öncelikle güncel ve etkin bir iş ağına (Networking) sahip olmanın ve rekabet öncesi iş birliği yaklaşımıyla süreçte yer alacak tüm potansiyel aktörlerin ürün ve proses tasarım geliştirme faaliyetlerinde erken fazda yer almalarını sağlamak (Early Involvement of Key Suppliers) olduğuna inanıyorum.
Böyle bir sinerjiyi ticari olarak yönetebilmenin yolu da geleneksel satın alma yöntemlerini (Tactical Purchasing) terk ederek stratejik satın alma (Strategic Purchasing) yönünde yenileşmekten geçmektedir.
Tedarikçilerin erken fazda sürece dâhil edilmesi yaklaşımı için sektördeki şirketler arasında şeffaf – dürüst – güvenilir, kazan kazan (B2B) yaklaşımlı iş ilişkileri kurulmalıdır, yapılacak olan işin (Business) tüm taraflarca maliyetinin birlikte hesaplanarak birlikte kazanmaya dayalı sürdürülebilir büyüme (Sustainable Growth) ortamı yaratılmalıdır.
Bu sayede gelecek projelerde maliyetler sürdürülebilir şekilde azaltılabilir.
