Makina İmalat Sektör Ve Kullanılmış Makina İthalatı

2000 yılından itibaren çok iyi bir gelişme gösteren, imalatını 11 milyar dolardan 20 milyar dolara, ihracatını da 1,3 milyar dolardan 9,4 milyar dolara çıkaran makina imalat sanayii sektörümüz, 2007 yılı ikinci yarısında hissedilmeye başlayan ve 2008 yılı ortalarından itibaren tüm sektörleri etkileyen ekonomik krizin etkisi ile önce duraklamış ve daha sonra sıkıntılı bir döneme girmiştir. 2008 yılında Eylül ayından itibaren imalatta aylık 10-15 düzeyinde bir azalma yaşanmıştır. 2009 ilk 8 ayı ise hem imalatın, hem de ihracatın sürekli azaldığı bir dönem olmuştur. Bu dönemde sadece iç pazarda değil, dış pazarlarda da etkili olan kriz sonucu makina ihracatı 28 düzeyinde azalmıştır. Aynı dönemde ithalatta yaşanan 32 düşüş, ülkemizde yatırımlarda önemli bir azalma olduğuna işaret etmektedir. 2009 yılında imalattaki azalmanın ise 15–20 mertebesinde olabileceği tahmin edilmektedir.

Özellikle son beş yılda, yurt içi ve dışında hemen tüm sanayi sektörleri iyi bir dönem yaşamış, imalatlarını artırmış ve gelecekte de iyi gelişmelerin devam edeceği görüşü ile yatırımlarını büyütmüşlerdir. Tüm dünyayı etkileyen kriz ve talepteki azalma hemen bütün ülkelerde ve bütün sektörlerde aşırı kapasitelerin oluşmasına neden olmuştur. Bu nedenle krizin etkileri giderilse de, kapasite kullanım oranları yükselmediği sürece önemli ölçüde yeni yatırım yapılması beklenmemektedir.

Makina sektörünü etkileyen diğer bir faktör de, bu kriz döneminde her ülkede faaliyetlerini durduran firma sayısının önemli boyutta olmasıdır. Avrupa Birliğinde yayınlanan raporlarda da belirtildiği gibi, kapanan bu firmaların tesislerinde bulunan çok sayıda makinanın ikinci el makina pazarına sunulması, bu ülkelerde de yeni makina satışlarını etkilemektedir. Bu durum, bu ülkelere olan ihracatımızın artışını da engellemektedir.
Yeni makina satışlarındaki sıkıntıyı aşmak için Avrupa ülkeleri çeşitli önlemler almaktadır. Örneğin, İspanya’da Bask Bölgesi yönetimi, yeni makinalarla yapılacak yatırımlarda makina bedelinin 30’unu nakit olarak sübvanse etmektedir. İtalyan Hükümeti yayınladığı kararname ile bir yıl süre için, yeni makinalarla yapılacak yatırımların bedelinin 50’sinin takip eden 5 yılda oluşacak kardan düşülmesine imkân sağlamıştır.

Bir taraftan kapanan tesislerin bünyesindeki makinaların 2 el piyasasına sunulması, diğer yandan yeni makinalarla yapılacak yatırımlara mali destek sağlanması yeni bir durum ortaya çıkarmaktadır. Özellikle Avrupa ülkelerinde satılamayacak kadar çok miktarda ikinci el makina stoku oluşmuştur. Bunların hurdaya ayrılması, Avrupa Birliğinin yeni direktifleri gereği pahalı bir işlemi gerektirmektedir. Aynı zamanda bu makinaların hurdaya ayrılması büyük değer kaybına neden olmaktadır. Bunun çözümü ise stoktaki bu ikinci el makinaların, Avrupa Birliği dışındaki ülkelere satılmasıdır. Bunu gerçekleştirmek için 3. ülkelere ve bu arada da Türkiye’ye ikinci el makina ithalatındaki sınırlamaların kaldırılması için baskı yapılmaktadır.

Tüm bu olumsuzlukların yaşandığı dönemde ülkemiz makina pazarı üzerinde yıkıcı gelişmelere neden olabilecek gelişmeler olmaktadır. Bilindiği gibi ithal rejimimize göre 10 yaşından büyük olmamak kaydı ile, bazı makinaların ithalatı serbest bulunmaktadır. Gümrük Müsteşarlığımız aldığı bir karar ile 2010 yılı başından itibaren gümrüklerde 10 yaş denetimi yapmayacağını duyurmuştur. Dış Ticaret Müsteşarlığı ise daha önce yayınlanan listedeki makinaların hemen tümünü yaşı ne olursa olsun, hiçbir merciden izin alınmadan ithalatını sağlayacak mevzuat değişikliği yapmaktadır. Ayrıca, çoğunun yerli imalatı olan çok sayıdaki makina için ise yeni bir liste oluşturarak bunların da yaş sınırı olmaksızın, Sanayi Odaları, Sektör Dernekleri, TOBB ve benzeri kuruluşlardan birisinden alınacak belge ile ithal edilmesini sağlamak istemektedir.

Bu gelişmeler, daha önce belirtildiği gibi, Avrupa pazarında biriken çok büyük sayıdaki ikinci el makinanın ülkemize getirilmesine yol açacaktır. Bu makinaların Avrupa pazarını dahi olumsuz etkilediği açıklanan bir dönemde yapılacak bu değişiklik, Türk makina sektörü üzerinde yıkıcı etki yapacak, özellikle esasen yaşanan kriz dolayısıyla zor günler yaşayan ve dayanma gücü zayıf olan çok sayıda KOBİ’nin kapanmasına neden olacaktır.
Makina İmalatçıları Birliği olarak kullanılmış makina ithalatına tümü ile karşı değiliz. Ancak tümü ile kontrolsüz ithalat yapılmasına karşıyız. Yapılacak ithalatta şu hususlara mutlaka uyulması gerektiğini düşünüyoruz:
1. Yerli imalatı yeterli miktar ve kalitede olan makinalar, kesinlikle ithal edilebilecek mallar listesinde yer almamalıdır. Bu listelerin oluşturulmasında MİB her türlü katkıyı sağlayabilir.

2. İthal edilecek 2. el makinaların, ithal tarihi itibariyle uygulamada olan Avrupa Birliği teknik düzenlemelerine uyumlu hale getirilmiş olduğunu gösterir CE uygunluk beyanının ithal işlemleri sırasında gümrük yetkililerine ibraz edilmesi şart koşulmalıdır. Avrupa Birliği kurallarına göre de 3. ülkelerden ithal edilecek makinaların, ithalat öncesi elden geçirilerek direktiflere uygun hale getirildiğinin belgelenmesi istenmektedir.

3. Avrupa Birliğinin çeşitli konularda Türkiye’ye imkân sağlamayı tam üyeliğin gerçekleşmesine kadar ertelediği dikkate alınarak, tam üyelik gerçekleşinceye kadar 2. el makina ithalatında büyük ölçekte serbestleştirmeye gidilmemelidir.

4. Makinaların ekonomik ömrünün 10 yıl olduğu, dünyada kabul gören bir görüştür. Bu nedenle, 2. el makina ithalatında 10 yaş sınırı uygulaması devam etmelidir. Aksi halde ülkemiz bir hurda makina pazarı haline gelebilecektir.

5. İkinci el makina ithalatı, ihtiyacı olan sanayiciler tarafından yapılmalıdır. Sanayiciler kendi ihtiyacı için getireceği bu makinaları en az iki yıl süre ile üçüncü kişilere satmamalıdır. Ticari maksatla ithalat kolaylaştırılmamalıdır.

Mustafa DİRİN
Makina İmalatçılar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı

. . .

İçerik sadece atıfta bulunularak yayınlanabilir: Sivas İş Dünyası. Editöryal görüş, yazarın görüşüne aykırı olabilir.