TÜRKİYE MAKİNA SEKTÖRÜ STRATEJİ BELGESİ VE EYLEM PLANI 2011-2014 (2)

2. MEVCUT DURUM
Makina imalat sanayi, sanayi sektörleri içinde yatırım malı üreten temel sektör olup, imalat sanayi içinde özel ve önemli bir yeri vardır. Makina ekipman ve yedek parçalarının imal edildiği, “mühendislik sanayileri” denilen alt sektörlerin tamamını kapsamaktadır. Tüm gelişmiş ülkelerde büyük önem verilen ve öncelikli sektör olarak tanımlanan bir sanayi dalıdır.
Mühendislik ve araştırmanın yoğun ve vazgeçilmez olduğu Makina Sektörünün ekonomide üstlendiği lokomotif rolün önemi şu şekilde özetlenebilir:
1)İmalat sanayinin hemen bütün sektörlerine girdi sağlaması,
2)Sektörlerin itici gücü olması,
3)İmalat sanayinin gelişmesiyle iç içelik sağlaması,
4) Mühendislik disiplininin harekete geçirilmesi ve
5) Yeni ihtiyaç ve taleplere göre gelişme hızının ve üretim kompozisyonlarının belirlenmesi.

2.1. DÜNYA MAKİNA SANAYİ
Ülkelerin gelişme sürecinde makina imalat sanayinin, imalat sanayi içerisinde payı giderek artış göstermektedir. Makina sanayinin üretimdeki payının, başta ileri sanayi ülkeleri olmak üzere tüm ülkeler genelinde artış gösterdiği görülmektedir. Bu artış trendine paralel olarak; BM verilerine göre, 2009 yılı toplam dünya ticareti 25,0 trilyon ABD Doları, toplam dünya makina ticareti ise 3,0 trilyon ABD Doları olmuştur ve makina sektörünün dünya ticaretinden aldığı pay 12,2’dir.
Avrupa Birliği Komisyonunca hazırlatılan EnginEurope raporunda; Makina sektörü, mühendislik sanayilerinin önemli bir bölümüdür ve Avrupa Birliği ekonomisinin başlıca dayanağı ve önemli temel direğidir ifadesi yer almaktadır.

AB Komisyonu Başkan Yardımcısı Mr Günther Verheugen, yaptığı değerlendirmede; “Ekonomimizde yer alan birçok sektör, imalat sanayinin verimliliği ve rekabet gücüne doğrudan veya dolaylı olarak bağımlıdır. Bu kapsamda Avrupa makina sanayinin rekabet gücü, Avrupa sanayilerinin rekabetçi olabilmesinin temel direğidir” demektedir.

2.1.1. Makina Sanayi Dünya İhracatı
Dünya makina ve aksamları sektörü ihracatı (84. Fasıl), 2009 yılında bir önceki yıla kıyasla 22,5 daralmış ve 1,51 trilyon ABD Doları düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde tüm sektörleri kapsayan dünya toplam ihracatı 12,4 trilyon ABD Doları düzeyine ulaşmış ve makina ve aksamları sektörü toplam ihrcacat içerisinde 12,2 paya sahip olmuştur.
ÇHC (Çin Halk Cumhuriyeti), Almanya ve ABD, dünya makina ihracatında başlıca tedarikçiler olup, bu ülkeleri Japonya ve İtalya takip etmektedir. En çok ihracat yapan ilk beş ülkenin dünya makina ihracatından aldığı pay ise 51,7 civarındadır ve bu oran gün geçtikçe artmaktadır. Diğer bir ifade ile bu ülkeler dünya makina ticaretine yön vermektedir.
ÇHC, 2009 yılında dünya makina ve aksamları ihracatından 15,6’lik bir pay almıştır ve en çok makina ihracatı gerçekleşen ülke konumunda bulunmaktadır. 2008 yılında Almanya’nın ihracat rakamını geçerek 1. sıraya yerleşen Çin, bu konumunu 2009 yılında da korumuştur.
Her geçen yıl dünya makina ihracatındaki payını arttıran ülkemiz, 2006 yılında 0.41, 2007 yılında 0.49, 2008 yılında 0.53 ve son olarak 2009 yılında 0.54 paya ulaşmıştır.

Tablo 1- Makina ve Aksamları Sektöründe (84. Fasıl) Başlıca İhracatçı Ülkeler (Bin ABD Doları)

Kaynak: ITC – Uluslararası Ticaret Merkezi (www.trademap.org)

Grafik 1- Makina İhracatında İlk 5 Ülkenin Durumu

Kaynak: ITC – Uluslararası Ticaret Merkezi (www.trademap.org)

2.1.2. Makina Sanayi Dünya İthalatı
Dünya makina ve aksamları sektörü ithalatı (84. fasıl) 2009 yılında 1,53 trilyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Dünya genel ithalat değerinin aynı dönem itibariyle 12,7 trilyon ABD Doları seviyesinde gerçekleştiği hususu dikkate alındığında, makina ve aksamları sektörünün dünya ithalatından 12,1 oranında pay aldığı görülmektedir. En çok ithalat yapan ABD, ÇHC, Almanya, Fransa ve İngiltere toplam makina ithalatından yaklaşık 37,3 oranında pay almaktadır.
Ülkemiz, dünya makina ithalatından 2006 yılında 1.22, 2007 yılında 1.27, 2008 yılında 1.16 ve son olarak 2009 yılında ise 1.12 pay almıştır.

Tablo 2- Makina ve Aksamları Sektöründe (84. Fasıl) Başlıca İthalatçı Ülkeler (Bin ABD Doları)

Kaynak: ITC – Uluslararası Ticaret Merkezi (www.trademap.org)

Grafik 2- Makina İthalatında İlk 5 Ülkenin Durumu

Kaynak: ITC – Uluslararası Ticaret Merkezi (www.trademap.org)

2.2. TÜRK MAKİNA SANAYİ
Makina imalat sanayi, bütün dünyada olduğu gibi ülkemizin sanayileşmesinin de itici gücüdür ve gelecekte de ülkemizin gelişiminin temel taşı olacaktır. Türk Makina Sanayi, üretim bazında, 1990 yılından bu yana yaklaşık 20 oranında yıllık büyüme oranı göstermiştir.
Birçok ülkede olduğu gibi, Türkiye’de de makina imalatçılarının büyük çoğunluğu küçük ve orta ölçekli işletme (KOBİ) niteliğinde olup, bu yapı değişen ekonomik koşullara ve teknolojik gelişmelere karşı daha esnek ve hızlı cevap verme imkânı sağlamaktadır. Sektörde faaliyet gösteren KOBİ’lerin sahip olduğu ucuz işgücü avantajı ve gelişmiş mühendislik becerileri, makina imalatçılarının uluslararası pazarlarda rekabet şansını arttıran unsurlardır. Türk Makina Sanayinde, her türlü parça ve aksamın yüksek kalitede ve rekabet edebilir fiyatlarda üretimi yapılmaktadır. Üretim sürecinde yerli girdi oranı 80–85 civarındadır.
Makina sanayinde üretilen başlıca ürün grupları: reaktör ve kazanlar; türbinler ve turbojetler; pompalar ve kompresörler; vanalar; klimalar ve soğutma makinaları; ısıtıcılar ve fırınlar; hadde ve döküm makinaları; gıda sanayii makinaları; tarım ve ormancılık makinaları; yük kaldırma, taşıma ve istifleme makinaları; inşaat ve madencilik makinaları; kâğıt ve matbaacılık makinaları; yıkama, kurutma ve ütüleme makinaları; tekstil ve hazır giyim makinaları; deri işleme makinaları; kauçuk ve plastik işleme makinaları; metal işleme makinaları ve takım tezgâhları; motorlar ve yedek parçaları; büro makinaları; rulmanlar, silah ve mühimmat ile ambalajlama makinalarıdır.

2.2.1. Üretim
B.Y.S. Makina ve Teçhizat imalatı sektöründe, 2008 yılına kadar düzenli bir artış gösteren yıllık ortalama endeks değeri, 2008 ve 2009 yıllarında küresel krizin de etkisiyle düşüş eğilimi içerisine girmiş ancak 2010 yılında yeniden yükselmişe geçmiştir.

Grafik 3- Sanayi Üretim Endeksi (2005=100)

Kaynak: TÜİK, (NACE –Rev.2 Kod 28)

Tablo 3- Üretim Değerleri (TL)

Kaynak: TÜİK
() 5429 Sayılı Kanun gereği gizlilik ilkesine göre özel sektörde bir veya iki girişime ilişkin bilgiler verilmemiştir.
() 5429 Sayılı Kanun gereği gizlilik ilkesine göre özel sektörde üç ve daha fazla girişime ilişkin bilgiler verilmemiştir.
() Bilgileri daha önce gizlenmiş girişime ait bilgilerin aritmetik işlem sonucu elde edilmesini önlemek amacı ile verilmemiştir.

2.2.2. İstihdam ve İşletme Sayısı
TUİK verilerine göre 2003 yılında makina sektöründe 142.394 kişi istihdam edilirken bu rakam üç yılda 43,4 artarak 2007 yılında 204.137’e ulaşmıştır. Makina sektörü istihdamının imalat sanayi içindeki payı 2006 yılı itibariyle 7,4’tür.

Tablo 4- Makina Sektöründe Çalışan Sayısı

Kaynak: TÜİK (NACE -Rev1.1’e göre en güncel verilerdir.)

2008 yılı itibariyle makina sektöründe 22.036 işyeri bulunmaktadır. İmalat sanayindeki firmaların 6,9’ü makina sektöründe yer almaktadır ve bu oran her geçen yıl artmaktadır.

Tablo 5- Makina Sektöründe Girişim Sayısı

Kaynak: TÜİK (Nace -Rev1.1’e göre en güncel verilerdir)

2009 yılı sonu itibariyle, makina imalat sektörünün büyük bir bölümünün yer aldığı 29 NACE Kodu altında, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Sicil Belgesi sahibi olan ve makina üretimi ile iştigal eden 7.659 firma mevcuttur.

2.2.3. Kapasite Kullanımı
Makina sanayinde kapasite kullanımı, NACE-Rev1.1’e göre “29.Grup - Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makina ve Teçhizat İmalatı” için, 2008 yılında 73,3 ve 2009 yılında ise 67,3 olarak gerçekleşmiştir. Kapasite kullanımının en yüksek olduğu alt sektörün ise “2951-Metalurji makinaları imalatı” ile “2914- Mil yatağı, dişli, dişli takımı ve tahrik tertibatı imalatı” olduğu görülmektedir.

Kaynak: TÜİK

Kapasite kullanımı, TCMB verilerine göre, “28 - B.Y.S. Makina ve Teçhizat İmalatı” için 2009 yılı Ocak ayında 51,3 değerinde iken bu yılın son aylarında bu oran 57,7’e yükselmiştir. 2010 yılının Ocak ayından itibaren bu değer yükselmeye devam etmiş ve 2010 yılı Aralık ayı sonunda kapasite kullanım oranı 71,9 olarak gerçekleşmiştir.

Grafik 4- Aylık Kapasite Kullanım Oranı (İmalat Sanayi Ağrılıklı, )

Kaynak: T.C. Merkez Bankası (NACE –Rev.2 Kod 28)

2.2.4. Ciro
Yurt İçi ve Yurt Dışı Toplam Aylık Sanayi ve Ciro Endeksi Yıllık Ortalaması, 2008 yılına kadar hızlı bir biçimde artarken, endeks 2009 yılında 2007 yılına yakın bir değere gerilemiştir. 2010 yılı verilerine göre 2008 yılında ulaşılan eski değer aşılmıştır.
Grafik 5- Aylık Sanayi ve Ciro Endeksi (2005=100)

Tablo 7- Makina Sektörü Cirosu (TL)

2.2.5. Patentler
Türk Patent Enstitüsü’ne ait istatistikler incelendiğinde ve patent alanında başvuru yapmış firmalar 62’ li NACE kodlarına göre sınıflandırıldığında, toplam 37.138 başvuru sayısı içinde en fazla başvurunun 27,03 yüzde oranıyla (NACE Rev1.1 Kodu:29) B.Y.S. Makina ve Teçhizat İmalatı sektöründen yapıldığı görülmektedir.

Tablo 8- 2000-2007 Yılları Arasında TPE’ye İmalat Alanında Yapılan Patent Başvuruları

Kaynak: Türk Patent Enstitüsü

2.2.8. Makina Sanayi Teknik Mevzuat Uyumu
Ülkemizin AB Teknik Mevzuatını uyumlaştırmasıyla, makinaları konu alan başta 2006/42/AT sayılı Makina Emniyeti Yönetmeliği olmak üzere, 2006/95/AT sayılı Belirli Gerilim Sınırları Dahilinde Kullanılmak üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat ile ilgili Yönetmelik, 2005/108/AT sayılı Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği gibi ilgili yönetmeliklere uygun imalat yapılması ülkemizde bir zorunluluk olmakla birlikte, üreticilerimizin ürünlerini AB ve dünya pazarlarına açmak için de bir anahtardır.
2010 yılı sonu itibariyle makinalar konusunda yetkilendirilen ulusal onaylanmış kuruluş sayısı 4 olup, bu sayı gün geçtikçe artmaktadır.

KAYNAK: T.C SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI Sanayi Genel Müdürlüğü

. . .

İçerik sadece atıfta bulunularak yayınlanabilir: Sivas İş Dünyası. Editöryal görüş, yazarın görüşüne aykırı olabilir.