Türk Vergi Sisteminde beyana dayalı tarh esas olup bu durum beyanların doğruluğunun araştırılmasını gerekli kılmaktadır. Vergi incelemesi, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu tespit etmek ve sağlamak için ilgili firma nezdinde yetkili kamu görevlileri tarafından belirli bir dönem esas alınarak yapılan çalışmaların bütünü olarak tanımlanabilir.
Türk Vergi Sisteminde beyana dayalı tarh esas olup bu durum beyanların doğruluğunun araştırılmasını gerekli kılmaktadır. Vergi incelemesi, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu tespit etmek ve sağlamak için ilgili firma nezdinde yetkili kamu görevlileri tarafından belirli bir dönem esas alınarak yapılan çalışmaların bütünü olarak tanımlanabilir.
İnceleme esnasında mükellefin defter, kayıt ve belgelerinin mevzuata uygun şekilde kayıt altına alınıp alınmadığı denetlenir, beyanlarının doğru olup olmadığına bakılır.
Beyanlar üzerinde Gelir İdaresi’nce yapılacak birtakım çalışmalar neticesinde incelemeye tabi tutulabileceğiniz gibi hakkınızdaki bir ihbar sonucu da incelemeye alınabilirsiniz. Ya da başka bir mükellef nezdinde inceleme yapılırken siz de o mükellef ile çalışmışsanız sizden bazı bilgiler talep edilebilir. Karşıt inceleme olarak adlandırılan bu işlem neticesinde yasaya aykırılık tespit edilirse vergi incelemesi ile karşı karşıya kalabilirsiniz. İncelemeye tabi olmak her zaman uygunsuz işlemlerin olduğu ve ceza alınması gerektiği anlamına gelmese de, mükellefler üzerinde en azından psikolojik olarak olumsuz etki yaratan bir durumdur. Mükellefin hak ve ödevlerini tam olarak bilmesi ve süreci en başından itibaren mevzuata ve şirket işleyişine hâkim (yetkili) bir kişi ile takip etmesi şüphesiz sürecin daha hızlı ve sağlıklı tamamlanmasını sağlayacaktır. Bu çerçevede vergi incelemesi ile ilgili olarak mükellefin hak ve yükümlülüklerini şu şekilde özetlemek mümkündür:
Mükellefin Hakları:
●İnceleme için gelen görevlilerden kimlik göstermelerini istemek,
●İncelemenin konusu hakkında (vergi türü, hesap dönemi vb.) görevliden bilgi talep etmek (bilgi isteme hakkı sadece vergi incelemesi başlamadan önce değil incelemenin her safhasında saklıdır) ,
●İnceleme esas itibariyle işyerinde yapıldığından zorunlu sebeplerin varlığı halinde incelemenin dairede yapılmasını istemek,
●Defter ve belgeler istenen sürede ibraz edilemeyecekse muhakkak ek süre talep etmek,
●İncelemeye başlama tutanağının düzenlenmesini istemek (bu, söz konusu incelemenin yasal süresi içinde bitirilip bitirilmediğinin tayini açısından önemlidir) ,
●Teslim edilecek defter ve belgelerle ilgili teslim tutanağının düzenlenmesini istemek,
●İncelemeye başlama tutanağı ile inceleme sırasında düzenlenen tutanaklardan örnekler almak,
●İnceleme işyerinde yapılıyorsa, resmi çalışma saatlerine riayet edilmesini beklemek,
●Yetkililerce el konulmuş olan ve onların denetim ve gözetimi altında bulunan defter, belge ve diğer vesikalardan yasal yükümlülüklerini yerine getirebilmek için örnekler almak,
●Aramalı inceleme söz konusu ise sulh yargıcınca verilen arama kararının gösterilmesini istemek,
●İhbara dayalı aramalarda, ihbarda belirtilen hususlar mevcut değilse, ihbarda bulunanı öğrenmek,
●İnceleme ile ilgili görüşmelere kayıtlarla ilgili SMMM veya YMM’nin kendisiyle birlikte katılmasını sağlamak ya da kendisini temsilen yasal olarak yetkilendirilmiş bir kişiyi göndermek,
●İnceleme esnasında tutulan tutanaklara inceleme ile ilgili açıklama ve itirazlarının yazılmasını istemek (burada “tutanakta yazılan hiçbir ifadeye katılmıyorum ”gibi genel bir görüşten ziyade konuya/soruna özgü spesifik açıklama beklenir) ,
●İncelemenin sona ermesi ile inceleme yapıldığına dair yazı verilmesini istemek,
●İnceleme sırasında ve sonrasında vergi mahremiyetinin ihlal edildiğinin belirlenmesi halinde şikâyette bulunabilmek,
●Tutanakları imzalamamak (lakin bu yaklaşım tutanağı geçersiz kılmayacağı gibi mükellefin rızasına bakılmaksızın defter ve belgelere, inceleme sonucunda tarh edilen vergi ve kesilen cezalar kesinleşinceye kadar el konur) ,
●İnceleme mevzuatta belirtilen süre içinde tamamlanamıyorsa nedenini öğrenmek,
●İnceleme tamamlandıktan sonra ibraz edilen defter ve belgeleri geri istemek
Mükellefin Yükümlülükleri:
●İncelemenin işyerinde yapılması halinde uygun bir çalışma yeri göstermek ve resmi çalışma saatleri içinde çalışılmasına müsaade etmek,
●Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara isteyecekleri bilgileri vermek,
●Tutanakların imzalanmaması halinde, bunların dayanağı olan defter ve belgelerin vergi inceleme elemanlarınca alıkonulmasında zorluk çıkarmamak,
●Defter ve belgeler, vergi inceleme elemanınca muhafaza altına alınmış olsa dahi, süresi gelen vergi beyannamelerinin verilmesi ödevini yerine getirmek,
●İşletmede fiili envanter yapılması halinde araç, gereç ve personeliyle bu işlemlerin gerçekleştirilmesinde gerekli yardım ve kolaylığı sağlamak,
●Gerektiğinde inceleme elemanının işyerini gezip görmesine izin vermek,
●Kanuni defter ve belgeler dışında kalan ve vergi kaybının bulunduğuna delil teşkil edebilecek belgelerin de alıkonulmasına müsaade etmek
İncelemelerde Eleştirilebilecek Hususlar:
Tüm konu başlıklarını buraya sığdırmak mümkün olmamakla birlikte en yaygın hatalardan bazıları:
●Kasa ve ortaklar cari hesabında şişkinlik (giderlerin tam olarak belgelendirilmemesi, faturasız satışlar, bordrolara yansıtılmayan ücret ödemeleri ile ilgili nakit akışları vb. gayri resmi uygulamalar, şirket sahiplerinin şirketle süreklilik arz eden para alışverişleri) ,
●Transfer fiyatlandırması-ilişkili kişilerle yapılan işlemler (tek başına bir vergi kaçırma olayının ifadesi olmamakla birlikte, vergi kaçırma amacı ile fiyatlar üzerinde değişiklik yapılıp yapılmadığı hususu) ,
●Vergi Kanunlarındaki muafiyet ve istisna uygulamalarından yararlanırken yapılan olası hatalar,
●Sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanımı,
●Beyan edilmeyen kazanç ve iratların varlığı,
●KDV uygulamaları ( geç gelen faturaların KDV indirimi, geç beyan edilen 2 No.’lu KDV’ler gibi) ,
●Amortismanlar (nelerin amortismana tabi olduğu, ne zaman ve ne oranda amortisman ayrılacağı hususları ile ilgili uygulama hataları vb.) ,
● Gider ve maliyet artırıcı harcamalar (matrah çıkmasını isteyen mükelleflerin doğrudan gidere atılabilecek unsurları maliyete atmaları ya da matrahın daha düşük çıkması için sonraki dönemlerde giderleştirilmesi gereken unsurların mevcut dönemde giderleştirilmesi gibi) ,
●Yıllara sari işler (işlerin gerçekten yıllara sari olup olmadığı ve buna paralel olarak stopaj uygulamaları vb.) ,
●Yabancı para cinsinden işlemler (kasa mevcudu, alacaklar, banka hesapları ile ilgili değerlemelerde yapılan hatalar, yurtdışından alınan hizmetlere yönelik faturaların sorumlu sıfatıyla KDV ve stopaj durumları vb.) ,
●Şüpheli alacaklar (şüpheli alacaklara karşılık ayrılırken karın nispeten daha yüksek olduğu bir yılın seçilmesi ya da alacağın ne zaman şüpheli kabul edileceğine dair yapılan hatalar vb.) .
Vergi incelemelerinde eleştiri konusu olan hususlarla ilgili çözüm önerileri ve olası bir vergi incelemesinde doğabilecek sonuçlar farklı yazılarımızın konularını oluşturacak olup şimdilik söylenebilecek şey; vergi incelemesinin ciddiye alınması, dikkatle takip edilmesi ve bir profesyonelden yardım alınması gereken bir konu olduğudur.
. . .
İçerik sadece atıfta bulunularak yayınlanabilir: Sivas İş Dünyası. Editöryal görüş, yazarın görüşüne aykırı olabilir.
