Vergi incelemesi sonucunda mükellefin mevzuata aykırı bir işlemi tespit edilmiş ise, ek vergi salınması ve yaptırım uygulanması söz konusu olur. Bu durumda mükellef, uzlaşma gibi bir seçenek ile karşı karşıya kalmaktadır. Uzlaşma, mükelleflerin haklarında yapılan tarhiyata karşı yargı yoluna başvurmadan…
Vergi incelemesi sonucunda mükellefin mevzuata aykırı bir işlemi tespit edilmiş ise, ek vergi salınması ve yaptırım uygulanması söz konusu olur. Bu durumda mükellef, uzlaşma gibi bir seçenek ile karşı karşıya kalmaktadır. Uzlaşma, mükelleflerin haklarında yapılan tarhiyata karşı yargı yoluna başvurmadan önce tahakkuk edecek vergi ve cezalarla ilgili olarak vergi dairesi ile anlaşmaya varması şeklinde tanımlanabilir. Uzlaşma, yargı sürecince katlanılacak maliyetler ve davanın kaybedilmesi halinde daha ciddi bir mali külfetle karşı karşıya kalma ihtimali düşünüldüğünde tercih edilebilir bir yol olarak görünse de genel bir görüş bildirmekten ziyade her durumu kendi içinde değerlendirmenin isabetli olacağı aşikârdır.
Mükellef dava yoluna gitmek istemiyor ya da dava sürecinden önce vergi ve cezaları ne kadar indirebileceğini görmek istiyorsa uzlaşma yolunu seçecektir. Bu takdirde karşısına tarhiyat öncesi uzlaşma ve tarhiyat sonrası uzlaşma olmak üzere iki yol çıkacaktır.
a)Tarhiyat Öncesi Uzlaşma:
Adından da anlaşılacağı üzere mükellef adına tarhiyat yapılmadan önce kullanılabilecek bir haktır. Söz konusu uzlaşmanın kapsamına; vergi incelemeleri sonucunda bulunan matrah ve matrah farkları üzerine salınacak olan bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin kesilecek vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları girmektedir.Ancak Meclise sunulan Torba Yasa Tasarısının yürürlüğe girmesi halinde usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamından çıkarılması beklenmektedir. Kaçakçılık suçu doğuran fiillerin tespiti halinde ise kesilecek vergi ve cezalar için tarhiyat öncesi uzlaşma istenemez. Bahsi geçen durumda tarhiyat sonrası uzlaşma talep etmek de söz konusu değildir.
Mükellefin kendisi, noterden alınmış vekâletnameye dayanarak mükellefi temsil eden kişi, tüzel kişiler/küçükler ve kısıtlılar da ise kanuni temsilcileri uzlaşma talebinde bulunabilir. Talep, inceleme elemanına, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’na veya incelemeyi yapan ekip başkanlığına yazılı olarak yapılmalıdır. Nezdinde vergi incelemesi yapılanlar, incelemenin başlangıcından inceleme ile ilgili son tutanağın düzenlemesine kadar geçen süre içinde uzlaşma talebinde bulunabilirler. İnceleme yapmaya yetkili olanlarca yapılacak uzlaşmaya davet hallerinde ise, davet yazısının tebliğ tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde uzlaşma talebinde bulunulabilir. Mükellef, uzlaşma gününden önce yazılı olarak bu talepten vazgeçtiğini bildirebilir. Bu durumda mükellefe uzlaşma istememiş gibi işlem yapılır.
Gerek tarhiyat öncesi uzlaşma gerekse tarhiyat sonrası uzlaşmada indirim oranının ne olacağı ile ilgili bir kısıt söz konusu olmayıp her olayın kendi özelliğine göre değerlendirme yapılır.
b)Tarhiyat Sonrası Uzlaşma:
Verginin tarh edilmesi ve cezanın kesilmesinden sonra başvurulabilecek bir yoldur. Tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamına ikmalen, re’sen veya idarece tarh edilen bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin vergi ziyaı cezası girmektedir. Usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları bu kapsamda değildir.
Uzlaşma talebi, inceleme raporuna göre tarh edilen vergiye ilişkin ihbarnamenin mükellefe tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yapılır.
Uzlaşma görüşmelerinin olası sonuçları:
1.Uzlaşma Sağlanamaması:
Mükellefin, uzlaşma komisyonun davetine icabet etmemesi, uzlaşmaya geldiği halde uzlaşma tutanağını imzalamaması veya bu tutanağı ihtirazı kayıtla (şerh) imzalamak istemesi gibi hallerde uzlaşma temin edilememiş sayılır. Bu durumda inceleme raporuna dayanılarak gerekli tarhiyat yapılır (vergi ve cezalar için). Mükellef artık tarhiyat sonrası uzlaşma talebinde bulunamaz. Bu durumda;
a)1.durum: Mükellef vergi ve cezaları öder.
b)2.durum: Komisyonun teklif ettiği tutar, vergi dairesince yapılacak tarhiyatın dava açma süresinin sonuna kadar, kabul edilebilir. Bu takdirde, başvuru tarihi itibariyle uzlaşma vaki olmuş sayılır ve ona göre işlem tesis edilir.
c)3.durum: Tarhiyata karşı tebliğ tarihini takip eden 30 gün içerisinde cezalarda indirim talebinde bulunulabilir. Mükellef indirim şartlarını sağlıyorsa; vergi ziyaı cezası ilk kez kesilmiş ise 1/2’si takiben kesilenlerden 1/3’ü, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının 1/3’ü indirilir.Meclise sunulan torba yasa tasarısının yürürlüğe girmesi ile birlikte usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için söz konusu oranın1/2’ye yükseltilmesi beklenmektedir. (aynı anda hem dava hem indirim hakkı kullanılamaz.)
d)4.durum: Yargı yoluna müracaat edilir.
2.Uzlaşma Sağlanması:
-Üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit edilen hususlar ile ilgili olarak dava açılamaz, hiçbir merciye şikâyette bulunulamaz. Aynı vergi ve vergi ziyaı cezası için uzlaşma talebinin yanı sıra dava da açılmışsa, dava, uzlaşma işleminin sonuca bağlanmasından önce vergi mahkemelerince incelenmez, herhangi bir nedenle incelenir ve karara bağlanırsa bu karar hükümsüz sayılır. Uzlaşmaya varılması halinde bu durum mahkemeye bildirilir ve davanın incelenmeden reddolunması sağlanır.
-Uzlaşılan cezalar için indirim talebinde de bulunulamaz.
-Uzlaşılan vergi miktarı üzerinden gecikme faizi de hesaplanır. Dolayısıyla uzlaşmada teklif edilen tutarın uygunluğu değerlendirilirken mükellefçe bunun da hesaba katılması gerekir.
-Uzlaşılan vergi ve cezaların belirtilen süreler içinde ödenmemesi, uzlaşmanın geçerliliğini ortadan kaldırmaz. Lakin, vaktinde ödenmeyen vergi ve cezalar için de gecikme faizi hesaplanır.
