TÜİK verilerine göre 2010 yılı Aralık ayında makina sanayiinin imalat endeksi 143,5 değerine ulaşmış (2005=100) Ocak ve Şubat aylarında önemli bir düşüş ile 122,4 ve 121,7’ye gerilemişti. Mart ayında Aralık düzeyini biraz aşarak 144,4’e ulaşmıştır. Takip eden aylarda ufak iniş çıkışlardan sonra Haziran…
TÜİK verilerine göre 2010 yılı Aralık ayında makina sanayiinin imalat endeksi 143,5 değerine ulaşmış (2005=100) Ocak ve Şubat aylarında önemli bir düşüş ile 122,4 ve 121,7’ye gerilemişti. Mart ayında Aralık düzeyini biraz aşarak 144,4’e ulaşmıştır. Takip eden aylarda ufak iniş çıkışlardan sonra Haziran ayında 153,2 değerine erişerek iyi sayılabilecek bir performans göstermiştir. Bu duruma göre ilk 6 aylık dönemde Aralık ayına göre % 6,8’lik bir imalat artışı sağlanmıştır. Kapasite kullanım oranı ise Mart-Ağustos döneminde % 75-76 aralığında, (ufak değişikliklerle) sabitlenmiş gibidir.
İlk altı ayda ihracatımız da % 20,1 bir artış göstermiş ise de ithalattaki artış % 44,5 gibi, ihracat artışının iki katına ulaşmıştır. İlk 6 ayda ihracatın ithalatı karşılama oranı % 56,7’dir. Değer olarak ise ithalat 11.200.531.000 $, ihracat 6.599.86.000 $ ve dış ticaret açığı 4.6 milyar dolar olmuştur. 2010 yılı ilk 6 ayında gerçekleşen makina dış ticaret açığının 4,9 milyar $ olduğu dikkate alındığında az da olsa olumlu bir gelişme olduğu veya şimdilik bir artışın söz konusu olmadığı söylenebilir.
Dış ticaret rakamları bilindiği gibi ara malı ihracat ve ithalatını da kapsamaktadır. Makina sektöründe hammaddelerin önemli kısmı yurt içinden sağlanabilmektedir. Çoğu makina türünde ithal ara malı oranı % 20’nin altında olup, bazı yüksek teknolojili makinalarda bu oran %50’ye çıkabilmektedir. Bazı verilere göre sektör genelinde kullanılan ithal menşeli ara malı ve hammadde oranı ortalama %35 civarındadır.
Makina sektöründe ara malı ithalatının azaltılmasını sınırlayan bazı etkenler bulunmaktadır ve bu etkenler sadece ülkemize has değildir. Avrupa Birliği Komisyonunun hazırlattığı bir raporda da belirtildiği gibi; makina sanayinde çoğunlukla küçük serilerde imalat yapılması, yan sanayie yapılan parça siparişlerinin adetlerini de sınırlamaktadır. Bu durum, sadece bulunduğu ülkedeki makina sektörüne komponent imal eden yan sanayiin oluşmasını, var ise de yaşamlarını sürdürmelerini zorlaştırmaktadır. Ülkemizde olduğu gibi gelişmiş birçok ülkede de makina sanayii, parça temini için otomotiv yan sanayine iş yapan kuruluşlarla çalışmaya gayret etmekte iseler de otomotiv sanayinin büyük adetli siparişleri yanında 40-50 adetlik parça talebi bu kuruluşlar için ilginç olmamaktadır.
Bu ve diğer bazı nedenle de AB ülkelerinde de makina imalatçıları farklı ülkelerde, bir ölçüde tekelleşmiş birkaç komponent imalatçısı ile çalışmak zorunda kalmaktadırlar.
Örneğin; dünyada makina sektörünün kullandığı elektronik programlama ünitesini imal eden önemli iki kuruluş vardır; bunlar SIEMENS ile FANUK olup, bunlar dışında başka imalatçı olsa dahi müşterilerin çoğunluğu satın alacakları makinada bu iki kuruluştan birisinden alınan ünitenin kullanılmasını şart koşmaktadır. Lineer guid’lar, laserli tezgahlarda kullanılan üniteler de gene tekel haline gelmiş ve yüksek adetlerde imalat yapan birkaç kuruluştan sağlanmaktadır. Bu tür komponent imali için yeni bir yatırım yapmayı zorlaştıran bir faktör de bunları imal eden mevcut imalatçıların sağladıkları yüksek cirolar sonucu yenilikçilik ve geliştirme çalışmaları için kullanabilecekleri önemli maddi kaynaklara sahip olmalarıdır. Bu durum, sadece ülkemizde değil, gelişmiş ülkelerde de yeni girişimcilerin bu alanlara girmelerini zorlaştırmaktadır. Avrupa’da, birçok ülkede faaliyet gösteren makina imalatçıları da bu tür yüksek teknolojili makinalarda kullanılan komponentleri ithal ederek imalatlarında kullanmaktadırlar. Bunların yerine ikame edilebilecek üniteleri imal edecek kuruluşların kısa sürede ülkemizde kurulması, belirtildiği gibi müşterinin tercihleri de dikkate alındığında kolay gözükmemektedir.
Diğer sektörlerde ara malı ithalatını teşvik eden önemli faktör fiyat iken, belirtilen nedenler ile makina sanayinde kullanılan komponentlerin ithal edilme sebebi fiyat olmayıp, teknolojik gerekler ve pazar koşullarıdır.
Arslan SANIR
Koordinatör
Makina İmalatçıları Birliği
