Yapı Malzemeleri Direktifi (CPD), 1989 yılında bina ve inşaat işlerinin bütünlüğünü sağlamak ve Avrupa Birliği genelinde ortak bir çerçeve tasarlamak amacıyla tasarlandı. 2011 yılında ise Direktif, 305/2011 nolu Yapı Malzemeleri Regülasyonu (CPR) olarak yeniden yayınlandı.
Türkiye’de ise Gümrük Birliği mevzuatı kapsamında Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yaptığı çalışmalar sonucunda 2013 yılında Yapı Malzemeleri Yönetmeliği ismiyle Resmi Gazetede yayınlanmış ve yürürlüğe girmiştir. Yine aynı mevzuat serisi kapsamında 24 Ocak 2014 tarihinde yayınlanan “Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (305/2011/ AB) Kapsamında Uygulanacak Teknik Şartnamelerin Yayımlanması Hakkında Tebliğ” ekinde her bir yapı malzemesi ile ilgili standartlar ve CE markalama zorunluluğunun başladığı tarihler belirtilmiştir.
Bu tebliğe ve ilgili Avrupa Birliği mevzuatına göre çelik ve alüminyum yapı malzemelerinde, Temmuz 2014’ten itibaren, hem Avrupa Ekonomik Birliği hem de Türkiye’de üretilen veya bu ülkelere satılan ürünlerde CE markalaması mecburidir. Çelik ve alüminyum yapı malzemelerinde CE markalaması yapmak için mevzuatın atıf yaptığı standart EN 1090 Çelik ve alüminyum yapı uygulamaları standardıdır. Konunun henüz yeni olması denetim ve gözetim kuruluşları dahil yetkili makamlarca yeterli açıklamanın yapılamaması, üretici ve yüklenicilerin akıllarında birçok cevapsız soru bırakmıştır. Avrupa Birliği Teknik Komiteleri de henüz kapsam dahilindeki ürünlerin bir listesini yapmamış, sadece hariç tutulanlar ile ilgili bir komite raporu yayınlamıştır.
Konu ile ilgili sıklıkla sorulan soruları aşağıda örneklemeye çalıştım:
• Destek ya da ayak olarak kullanılan ekipmanlar ne zaman yapı malzemesi olarak nitelendirilir?
Bu durum aslında farklı direktiflerin birbiri ile uyumu ile ilişkilidir. Örneğin bir basınçlı kabın üzerindeki ayaklar, direk basınçlı kabın parçası olduğundan basınçlı kaplar direktifine göre değerlendirilir. Ancak bu basınçlı kap bir bina içerisinde ve basınçlı kabın altında bina ile beraber bir malzeme ise (ör. Basınçlı kabı yüksekte tutmak için yapılmış platform) bu ekipman yapı malzemeleri regülasyonuna göre değerlendirilir.
• EN 1090 standardında Kaynak Koordinasyon Personeli görevlendirilmesi gerektiği belirtiliyor. Kaynak Koordinasyon Personeli kurslarına katılmalı mıyız?
Standart bu personel için özel bir eğitim ya da diploma zorunluluğu koşmaz. Sadece bu personelin sahip olması gereken bilgi seviyesini tarif eder. Denetim kuruluşları ve Üniversitelerin konu ile ilgili açtığı kurslara katılmak elbette ki yararlı olacaktır. Ancak verilen bilgi-lerin teoride kalmaması, uygulamaya yönelik eğitimlere katılmak önemlidir.
• Bina içi ve üstü ray sistemleri yapı malzemesi olarak mı belgelendirilir?
Vinç rayları makina direktifine girmektedir. Ancak Eurocode 3 Part 6’da belirtilen vinç taşıyıcı yapıları standardında tarif edilen imalatlar yapı malzemesi olarak değerlendirilir ve EN 1090 standardına göre CE markalaması yapılması gerekir.
• Müşterimiz Performans Beyanı (Declaration of Performance, DoP) yerine, Uygunluk Beyanı (Decleration of Conformity, DoC) talep ediyor. Bu doğru mu?
EN 1090-1 ZA 2.3’de bahsedilen Decleration of Conformity, Yapı Malzemeleri Direktifinin, 2011 yılında Yapı Malzemeleri Regülasyonu olarak değişmesi ile birlikte iptal olmuştur. Mevcut durumda Declaration of Performance kullanılmalıdır. İlgili açıklamaları Yapı Malzemeleri Yönetmeliğinde bulabilirsiniz.
• Müşterimizin projesi EN 1993 Eurocode’a göre değil, eski DIN ya da BS standartlarına göre yapılmış, bu durumda da CE markalaması yapabilir miyiz? EN 1090-1’de açıkça belirtildiği üzere tasarım Eurocode’a göre yapılmalıdır. Bahsedilen DIN ve BS standartlarının tamamı yürürlükten kaldırılmıştır.
• İşin sahibi önce dizaynı yaptırmış ve sadece imalatı bir üreticiye vermişti. Ancak sonrasında dizayn ve detay hesaplar dahil tüm işi anahtar teslim olacak şekilde bir imalatçıya devretti. Bu durumda CE markalamasını kim yapacak?
Her şekilde de imalatçı CE markalaması yapabilir. Tasarımın kimin tarafından yaptırıldığının CE markalaması ile direk ilişkisi yoktur. Beyanlarda ve dokümanlarda yapının hangi kısmının kimin tarafından tasarlandığı belirtilmelidir.
• Test ve deney sonuçlarının 10 yıl saklanması gerekli mi? Diğer tüm dokümanlar 5 yıl saklanıyor.
Yapı Malzemeleri Regülasyonuna göre kayıtlar 10 yıl saklanmalıdır. Diğer yönetim sistemlerinde ve CE markalaması gerektirmeyen imalatlarda 5 yıl saklanması gereken dokümanlar olsa da uygulanan standart, direktif ve regülasyondan hangisi en uzun süre saklanmayı talep ediyorsa ona uyulmalıdır. Bu durumda kayıtlar en az 10 yıl saklanmalıdır.
• Sadece lazer kesim yapan bir şirketiz. Nasıl CE markalaması yapmalıyız?
Sadece kesim yapan bir firma için CE markalama yapma zorunluluğu yoktur. Kestiğiniz malzemenin CE markalı olması ve test sertifikalarının müşteriye verilmesi gerekmektedir. Ayrıca EN 1090-2 Madde 6.4.3’e göre kesim prosedürünüzün olması yeterli olacaktır.
• Şantiyede bakım onarım taşeronumuz var. Bu taşeronun şantiyede yaptığı işler CE markalaması gerektirir mi ya da asıl yüklenicinin CE markalaması altına mı girer? Bu konu aslında tam açıklığa kavuşmamış bir durumdur. Şantiye işleri “Fabrika” Üretim Kontrolü içinde geçmez. Genellikle malzemeyi müşteri temin ediyor ve kendisi kullanıyorsa CE markalaması gerekmez. Ayrıca müşterini taşeronunun yaptığı işler ana yükleniciyi bağlamaz.
• Tasarımın ve imalatın farklı firmalar tarafından yapılması durumunda, tasarımcının sorumluluklarının işin tamamına yayıldığını düşünüyoruz. Doğru mudur?
Bu bakış açısı doğrudur ancak burada tasarımdan kimin sorumlu olduğunun belirlenmesi gerekir. Eğer tasarım imalatçının sorumluluğundaysa tasarımın da sorumluluğunu üstlenmek zorundadır. EN 1090-1 Annex A’da konu ile ilgili bazı açıklamalar bulabilirsiniz.
• Biz saçak ve gölgelik tarzı dış cephe parçaları üretiyoruz. Standart olarak üretilen parçalar çeşitli tipte binalarda kullanılıyor. Hangi uygulama sınıfını kullanmalıyız? EN 1090-2 4.1.2 Yapı uygulama sınıfları maddesinde “Uygulama sınıfı belirtilmediğinde geçerli sınıf EXC 2’dir” der. Standart yapı bileşenleri için de müşterinin özel bir talebi olmaması durumunda bu sınıf kullanılabilir.
• Yüklenici şantiyede platformlar ve boru destekleri yapmak üzere malzeme alırsa, bu malzeme için CE markalaması gerekir mi?
Yüklenici EN 1090-2 Madde 5’e uygun malzeme almakla yükümlüdür. Eğer alınan malzeme ile bir imalat yapılacak ve müşteriye satılacaksa CE markalaması gereklidir. Ancak şantiye sonunda sökülecek ve nihai ürün ile bir bağı olmayacaksa CE markalama şartı aranmaz.
• Korkuluk, parmaklık, kenar korumaları gibi malzemeler EN 1090 kapsamına girmiyor. Bu doğru mudur?
Performansı etkilemeyecek yan ürünler için CE markalamasına ihtiyaç yoktur. Ancak yine de bu konu tam netleşmiş değildir ve müşterinin isteklerine uyulmasında fayda vardır. Hangi malzeme olursa olsun CE markalamanın ilk şartı Fabrika Üretim Kontrolü belgesidir ve bu belge olmadan CE markalaması yapılamaz.
• Standartta EN 287-1 gibi yürürlükten kaldırılmış standartlar var. Bu durumda ne yapılmalıdır?
Bu tarzda standart değişikliklerinde mevcut güncel standart geçerlidir. Yenilikler takip edilmeli ve kullanılmalıdır.
. . .
İçerik sadece atıfta bulunularak yayınlanabilir: Sivas İş Dünyası. Editöryal görüş, yazarın görüşüne aykırı olabilir.
