Pandemi döneminde küresel ölçekte tedarikte yaşanan sorunlar, navlun fiyatlarının artması gelişmiş Batı ülkelerini Türkiyeye yönlendirdi. Sektör, kapasitesini daha fazla kullanarak üretimini artırdı. Türk makine sektörü, pandeminin yaralarını sardı. 2021 ile ilgili kaygılar ortadan kalktı, sektör 2022 için sipariş almaya başladı.
Makine sanayi, pandemi döneminin kayıplarını telafi ederek üretim ve ihracatta atağa kalktı. Bu yıl otomotiv ve otomotiv yan sanayi, tarım, tekstil, iş makinesi ve savunma sanayii alanlarına yönelik siparişlerde artışlar yaşanıyor. Bazı firmalar 2021 siparişlerini doldurarak 2022 siparişlerini almaya başladı. Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) verilerine göre, sektör ihracatta da hızlı bir büyüme sürecine girdi.
Pandeminin başından itibaren Çin’de fiyatlar artarken, Hindistan ve Avrupa’da üretime ara verilmesi gibi gelişmeler yaşandı. Bu gelişmeler bazı üretim ve tedarik operasyonlarını Türkiye’ye kaydırdı. Navlun fiyatlarındaki yükseliş de Türkiye’deki sipariş miktarını artırdı. Bu yıl makinede otomotiv ve otomotiv yan sanayi, tarım, tekstil, iş makinesi ve savunma sanayii alanlarına yönelik siparişlerde gözle görülür artışlar yaşandı. Bazı firmalar 2022’e sipariş almaya başladı.
MAİB, makine sektörünün yılın ilk 5 ayı sonunda serbest bölgeler dâhil ihracatını 2019’a göre yüzde 12, 2020’ye göre ise yüzde 37 artırdığını, sektörün toplam ihracatının 9,2 milyar dolar olduğunu açıkladı. Aralarında Almanya, Birleşik Krallık, İtalya, Fransa ve Polonya gibi Avrupa ülkelerinin de bulunduğu sektörün en fazla ihracat gerçekleştirdiği ilk 10 pazarda 2019 yılına göre ortalama yüzde 18 artış sağlandığı, ilk çeyrekte üretim artışının da yüzde 20’nin üzerine çıktığı belirtildi.
Yeni makine siparişlerinin arttığını belirten MAİB Başkanı Kutlu Karavelioğlu, “2019’a göre 1 milyar dolar fazla ihracat yaparak, geçen yılın bütününde uğradığımız kaybı ilk 5 ayda yerine koyduk ve pandeminin makine ihracatına etkilerini tamamen bertaraf etmiş olduk” dedi. Son 12 aylık sürede ihracatın 19,5 milyar dolara ulaştığını kaydeden Karavelioğlu, yılsonu hedefini 21 milyar doların çıkmak üzere revize ettiklerini söyledi. Karavelioğlu şöyle konuştu: “Avrupa ülkelerinin ihracatımızın yüzde 59,7’sini çekiyor olması çok anlamlı bir göstergedir. Yüzde 9,7 gerileyen ihracatın ve yüzde 70’lere düşen kapasite kullanım oranlarının normalleşmesi AB için zaman alacaktır. Zaafa düşen Avrupalı KOBİ’ler için önemli bir çözüm ortağı ise, makine sektöründe geçen yılı yüzde 9, bu yılın ilk çeyreğini ise yüzde 28,5 üretim artışı ile kapatan Türkiye olacaktır.”
Avrupa devletlerinde pandemi sıkıntılarının devam ettiğini öne süren Türkiye Makina Federasyonu (MAKFED) Genel Sekreteri Zühtü Bakır ise, sektörün bölgede artan faaliyetleriyle, sınai ve teknolojik işbirliklerinden aldığı payı artırma eğilimini sürdürdüğünü kaydetti. Sektör olarak artan talebe yanıt verebilmek için yoğun gayret gösterdiklerini dile getiren Bakır, “Firmalarımızın, seyahat imkanlarının kısıtlandığı bu dönemde, süreçlerin dijitalleşmesi büyük önem taşıdı” dedi.
Sektörün bu yılın ilk 5 ayında yüzde 36,4 artışla 11,1 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirdiğine işaret eden Bakır, üretiminin yaklaşık yüzde 60’ını ihraç eden bir sektör olarak iç talepten sadece yüzde 33 pay aldıklarını belirtti. Zühtü Bakır, şöyle konuştu: “Derinlemesine analiz ettiğimizde, Batı’dan gelen kaliteli ve kredili malların değil, Doğu’dan gelen dampingli ve düşük teknolojili malların tehlike oluşturduğunu görüyoruz. Uluslararası ticaret esasları doğrultusunda oluşturulan vergilerin yatırım teşvik uygulaması ile geçersiz kılınması sektörümüz aleyhine oluşturduğu haksız rekabet kadar ülke ekonomisine de büyük zarar veriyor. Bu doğrultuda, 11. Kalkınma Planı’ndaki, Yatırım Teşvik Mevzuatı’nın günün ihtiyaçlarına göre elden geçirilmesi tedbirleri ışığında, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’mızın gerekli adımları süratle atmasını önemli görüyoruz.”
Bakır, ayrıca Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası ve İller Bankası başta olmak üzere kamu bankalarının yatırım finansmanında yerli malını destekleyen uygulamalar geliştirmesini ve kamu özel işbirliği projeleri başta olmak üzere kamu alımlarında yerli malı kullanımının teşvik edilmesini istedi.
Pandemi döneminde Türkiye Makina Federasyonu olarak, Koronavirüs Etkileri ve Tedbirleri Değerlendirme anketleri yaptıklarını dile getiren Zühtü Bakır, pandemi döneminde, KOBİ niteliğine haiz sektördeki firmaların finansal kırılganlıklarının artırdığını belirlediklerini söyledi. Bakır, “Sektör olabildiğince ihracat odağını sürdürürken, bir ara yüzde 50’lere düşen kapasite kullanım oranlarımızı tekrar yüzde 75’lere taşımasını, istihdamı karşılıklı fedakârlıklarla korumayı bildik” ifadesini kullandı.
Ülkeler bazında bakıldığında ilk çeyrekte, AB pazarındaki ihracat artışı yüzde 38’e ulaşırken, Almanya, ABD, İngiltere, Fransa ve İtalya önemini korudu. Sektör, ilk 10 pazarda 2019’a göre yüzde 18, 2020’ye göre yüzde 51 artış sağladı. 2021’in ilk 5 ayında Özbekistan’a ihracat yüzde 143,6’lık artışla 303 milyon dolara yükseldi. Aynı dönemde İspanya’ya ihracatını yüzde 78 artırarak 309 milyon dolara çıkaran sektör, Rusya’ya ise yüzde 39,5 artışla 289 milyon dolar ihracat gerçekleştirdi.
Son iki yılın artışı dikkate alındığında da Ukrayna ve Özbekistan’da artış yüzde 100’ü geçerken Rusya, İran ve Mısır’da yüzde 50’yi aşan ve İspanya’da ise yüzde 30’ları bulan ihracat artışı oldu. Böylelikle bazı yeni ülkeler de sektörün önemli pazarları arasına girdi.
İlk çeyrekte makine ve teçhizat yatırımlarında yüzde 33 artış oldu. İmalat sanayisinin temel üretim araçlarından olan takım tezgahları sektörü özelinde ise alınan siparişler yüzde 100 artış gösterdi. Bu yıl takım tezgahları üretimi yüzde 20 arttı.
MAİB Başkanı Kutlu Karavelioğlu, pandemi sürecinde dahi 360 milyar dolarlık makine ithal eden AB’ye yapılan 12 milyar dolarlık ihracatın Türkiye için yetinilecek bir sonuç olmadığını söyledi. “İhracatımızın büyük kısmı yanında makine ithalatımızın da yüzde 55’ini AB’den yapmak, bizi birçok Avrupalıdan daha Avrupalı yapıyor ama biz bu pastadan çok daha kalın bir dilim kesmenin peşindeyiz. AB ve Çin arasındaki ticari kapışmanın artacağına dair işaretler Avrupa Komisyonu’nun güncellenen sanayi stratejisinde yer buldu” diyen Karavelioğlu, ticaret savaşlarının Türkiye’nin lehine sonuçlar doğuracağını söyledi.
. . .
İçerik sadece atıfta bulunularak yayınlanabilir: Sivas İş Dünyası. Editöryal görüş, yazarın görüşüne aykırı olabilir.
